Znaczenie mini gier w nauczaniu siatkówki
Piłka siatkowa należy do dynamicznie rozwijających się dyscyplin sportowych cieszących się olbrzymią popularnością na całym świecie. Ostatnie sukcesy reprezentacji i zespołów klubowych spowodowały wzrost zainteresowania w Polsce. Zaskakujące i pełne dynamiki akcje przy siatce, akrobatyczne ewolucje w grze obronnej oraz niepewność ostatecznego rezultatu do końca sprawiają, że mecze piłki siatkowej są pięknym i emocjonującym widowiskiem. Wzrost zainteresowania siatkówką widać w szkole. Młodzież chętnie bierze udział w zajęciach z piłki siatkowej. Korzystając ze swojego wieloletniego doświadczenia jako nauczyciel i trener, chciałbym zwrócić uwagę na rolę mini gier w procesie nauki gry w siatkówkę oraz na blok jako najefektywniejszą formę ataku.
Nauczanie piłki siatkowej w szkole ma na celu przegotowanie młodzieży do aktywnego udziału w grze. Z tego powodu cały proces szkolenia powinien być prowadzony w warunkach jak najbardziej zbliżonych do gry.
Małe gry wnoszą do procesu szkolenia takie walory, które niczym innym nie dadzą się zastąpić, szczególnie u początkujących siatkarzy. Ta forma gier jest podstawą uniwersalnych umiejętności techniczno – taktycznych.
Głównymi korzyściami, wynikającymi z zastosowania małych gier w procesie szkolenia są:
1. Doskonalenie techniki operowania piłką w warunkach gry. Podczas gry 1×1, 2×2, 3×3 grający z większą z częstotliwością niż w grze w pełnych zespołach, mogą wykonywać zagrywkę, nagranie, wystawę itp.
2. Doskonalimy tzw. technikę użytkową, czyli gracz uczy się (doskonali) zajmowania odpowiedniej pozycji na boisku, różnych form poruszania się, dokładności i różnorodności zagrań, ukrywania swych zamiarów, czyli przyswaja sobie w sposób naturalny elementy taktyki indywidualnej.
3. Wyrabia pożądane cechy psychiczne. Gracze uczą się samodzielnego podejmowania szybkich i trafnych decyzji. W bezpośredniej walce kształtują się odporność psychiczna i cechy woli.
4. Jest sprawdzianem postępu ucznia i jego pozycji w grupie rówieśniczej.
5. Łatwiej zauważane są popełnione błędy przez grających – ilość błędów rozkłada się na mniejszą liczbę uczestników gry.
6. Umożliwia stosowanie prostych form taktyki zespołowej, będących dobrym przygotowaniem do pełnej taktyki gry szóstkami.
7. Stwarza możliwości dostosowania założeń gry do aktualnych umiejętności ćwiczących.
8. Przyczynia się do uatrakcyjnienia zajęć wywołując większe zainteresowanie grających.
W nauczaniu piłki siatkowej wprowadzamy gry małe już od momentu wstępnego opanowania odbicia sposobem górnym oburącz. Ważne jest, aby zachować kolejność różnych form gier małych. Zależy to od stopnia opanowania poszczególnych elementów technicznych.
Single
1. Wymiary boiska 2×3 m, wysokość siatki 200 cm. Zagrywka wykonana jest ze środka boiska odbiciem oburącz górnym z własnego podrzutu. Konieczność dwóch odbić sposobem oburącz górnym.
2. Na jedno odbicie sposobem oburącz górnym. Pozostałe założenia jak wyżej.
3. Wymiary boiska 3×4,5 wysokość siatki 200 cm. Zagrywka dolna. Konieczność dwóch odbić sposobem oburącz górnym.
4. Na dwa odbicia z koniecznością pierwszego odbicia sposobem dolnym oburącz, a drugiego sposobem górnym oburącz. Pozostałe założenia jak wyżej.
5. Na dwa odbicia, z koniecznością drugiego odbicia sposobem górnym oburącz w wyskoku. Pozostałe założenia jak w punkcie 3.
6. Na jedno odbicie (albo górnym albo dolnym oburącz). Pozostałe założenia jak w punkcie 3.
7. Wymiary boiska 3×7 m, wysokość siatki 200 cm. Zagrywka tenisowa. Na dwa odbicia z koniecznością pierwszego odbicia sposobem oburącz dolnym, a drugiego – górnym oburącz w wyskoku lub ataku.
8. Na jedno odbicie dowolnym sposobem. Pozostałe założenia takie same jak w punkcie 7.
W prawidłowym wykorzystaniu gier singlowych (1×1) dla podniesienia efektywności szkolenia, ważny jest sposób liczenia punktów lub gry na czas. Proponuje się rozpoczynać od gry do 5 punktów lub na czas 3 min. i stopniowo zwiększać czas gry do 5- 8- 10 minut lub 10-15 – 20-25 punktów. Nie należy tej zasady lekceważyć, ponieważ jest to ważny czynnik kształtowania określonych cech psychicznych (w tym przypadku chodzi o koncentrację, pojemność i trwałość uwagi).
Z powyższego też względu organizując gry małe, nauczyciel powinien pamiętać o dyskretnym kierowaniu doborem przeciwników. Staramy się osiągnąć dwa cele:
– celowo doprowadzić do pośredniej, a później do bezpośredniej konfrontacji graczy o podobnych wartościach sportowych (np. rozstawianie ich w różnych grupach eliminacyjnych),
– organizować gry z coraz innymi graczami.
Formy organizacyjne nie mogą się zbyt często powtarzać. Organizujemy, więc na przemian turnieje o mistrzostwo klasy, grupy itp. Zmieniamy też systemy tych rozgrywek, preferując dwa z nich „każdy z każdym” i do dwóch porażek. Unikamy raczej systemu „pucharowego”, ponieważ odpadający z gry nie biorą udziału w dalszych zajęciach.
Dwójki
1. Wymiary boiska 3×4,5 m wysokość siatki 200 cm. Zagrywka sposobem dolnym. Możliwość trzech odbić (konieczność dwóch odbić) sposobem górnym oburącz. Dwa kolejne odbicia nie mogą być wykonane przez tego samego zawodnika. Gramy jednego seta do 25 punktów. Rozgrywki w grupach po 4 dwójki, bez rozgrywania finałów.
2. Jak wyżej. Pierwsze odbicie musi być dolne oburącz.
3. Jak wyżej. Trzecie lub drugie przebicie przez siatkę musi być wykonane w wyskoku sposobem oburącz górnym lub górnym jednorącz.
4. Wymiary boiska 3×7 m. Wymiary siatki 200 cm. Zagrywka tenisowa. Możliwość trzech odbić (konieczność dwóch odbić). Pierwsze odbicie sposobem dolnym oburącz trzecie lub drugie przez siatkę w wyskoku. Gramy jednego seta do 25 punktów, najpierw trzy gry w grupach cztero-drużynowych Następnie finały A,B,C, D.
5. Jak wyżej. Każde przebicie piłki przez siatkę (trzecie lud drugie) musi być z wyskoku (może być zbiciem).
Trójki
1. Wymiary boiska 4,5×7 m. Wysokość siatki 200 cm. Zagrywka sposobem dolnym. Konieczność trzech odbić tylko sposobem górnym oburącz.
2. Wymiary boiska 4,5×4,5 m. Wysokość siatki 210 cm. Zagrywka tenisowa konieczność trzech odbić, w tym pierwsze odbicie sposobem dolnym oburącz, a trzecie przez siatkę w wyskoku (piłka może być atakowana).
3. Jak wyżej. Konieczność dwóch odbić (możliwość trzech).
4. Jak wyżej, ale piłkę atakować można tylko przy odbiciu się dalej niż 1 metr od siatki (narysowana linia).
5. Wymiary boisk 4,5×9 m. Wysokość siatki 210-215 cm. Zagrywka tenisowa. Przyjęcie sposobem dolnym oburącz, rozegranie, atak, zastawianie, asekuracja. Konieczność dwóch odbić (możliwość trzech).
6. Indywidualna gra trójkowa na boiskach jak wyżej w pkt. 5. Po losowaniu kolejno każdy zawodnik z trójki gra przeciwko dwóm. Zawodnik grający pojedynczo zdobywa punkt; zagrywką, błędami przeciwnika, obroną piłki w polu obrony 6×4,5m. Zawodnicy będący w parze zdobywają punkty; jeżeli piłka po przyjęciu i rozegraniu ataku nie zostanie obroniona przez zagrywającego w polu obrony, po błędach przeciwnika, po zagrywce.
Prowadzona jest punktacja indywidualna trzech zawodników. Każdemu zawodnikowi zapisujemy osobno punkty zdobyte w trakcie trzech gier, maksymalnie może zdobyć 75 punktów Przykładowo w pierwszym meczu zawodnik z nr 1 wygrywa 25: 15 grając przeciw zawodnikom 2 i 3.To pierwszy zawodnik zdobywa 25 pkt., a zawodnicy z numerem 2 i 3 po 15 punktów. Zwycięża ten, który zgromadzi większą ilość punktów Po tej części należy zorganizować finały A, B, C, D wg ilości zdobytych punktów w pierwszej części gier.
Przedstawione przykłady małych gier mają zastosowanie głównie w pierwszych dwóch latach szkolenia. Niektóre z nich należy stosować również w następnych latach, zwiększając jedynie wymagania dotyczące wymiarów boiska, wysokości siatki oraz dostosować założenia szkoleniowe do aktualnych umiejętności ćwiczących i celów szkoleniowych grupy.
Wszystkie turnieje, gry, niezależnie od ich rangi, powinny mieć uroczystą oprawę, właściwą zawodom siatkówki. Rozpoczęcie każdego meczu poprzedza ustawienie drużyny, wzajemne powitanie. Po zakończeniu gry, drużyny ustawiają się, wznoszą okrzyk, a następnie podają sobie ręce. Wprowadzenie tych zasad już od pierwszych zajęć ułatwi wyrobienie trwałych nawyków pożądanego postępowania.
Ważnym momentem wychowawczym jest podsumowanie zakończonych gier, ustalenie kolejności zajętych miejsc, ogłoszenie wyników. Młodzież oczekuje uznania i oceny. Nigdy nie wolno dopuścić do gry bez przykładania wagi do końcowego rezultatu, bez liczenia punktów czy ustalania kolejności zajętych miejsc.
Wskazówki do taktyki indywidualnej.
Prowadząc nauczanie siatkówki w oparciu o gry małe, należy wykorzystać możliwość szkolenia równoczesnego w zakresie techniki i taktyki indywidualnej. W czasie całego procesu szkoleniowego najpierw zapoznajemy młodzież z ogólnymi założeniami taktyki indywidualnej, później wielokrotnie je powtarzamy i w końcu je egzekwujemy.
Zagrywka:
– zepsucie zagrywki odbiera szansę zdobycia punktu, daje bezpośrednio punkt dla przeciwnika,
– dobrze wykonana zagrywka stwarza możliwość zdobycia punktu,
– zagrywkę wykonujemy w wybrane strefy boiska (tuż za siatkę, w rogi boiska),
– kierujemy piłkę w najsłabiej przyjmującego zawodnika albo pomiędzy dwóch zawodników,
– wykonujemy zagrywkę na zawodnika, który po zmianie wszedł na boisko,
– bezpośrednio po wykonaniu zagrywki należ być gotowym do gry,
Przyjęcie zagrywki:
– błąd w przyjęciu zagrywki daje bezpośredni punkt przeciwnikowi,
– niedokładne nagranie utrudnia lub uniemożliwia wyprowadzenie ataku,
– należy dążyć do tego, aby nie popełniać więcej niż 2 błędy na 10 nagrań,
– nie przebijać piłki bezpośrednio na stronę przeciwnika,
– nagranie powinno być dostatecznie wysokie i skierowane w określony punkt,
– gdy przed przyjęciem wykonasz ruch, krzykniesz „biorę”, to musisz wykonać przyjęcie zagrywki,
– zawsze asekuruj odbierającego zagrywkę i bądź gotowy wybronić piłkę zagraną niedokładnie,
Wystawienie piłki:
– bez dokładnej wystawy bardzo trudno jest wyprowadzić dokładny atak,
– każdy zawodnik powinien opanować umiejętność wystawy piłki w przód i w tył,
– w trudnych momentach meczu graj wystawę pewną i dokładną, unikając ryzyka błędu,
– każde przebicie piłki na stronę przeciwnika winno być atakujące, kierowane w wolne pole,
– wystawa powinna się charakteryzować własnym torem lotu i powinna być skierowana pomiędzy siatkę i zawodnika.
Atak:
– każdy zawodnik powinien opanować wszystkie formy ataku,
– wykonując atak, uderzaj piłkę w najwyższym punkcie i przed sobą,
– kieruj atak w wolne miejsca na boisku przeciwnika lub w zawodnika najsłabszego,
– staraj się omijać blok, lub wykorzystuj blok, wykonując atak po bloku,
– atakuj skutecznie wybierając różne techniki ataku; zbicie, plasowanie, kiwnięcie,
– po wykonaniu ataku bądź zawsze gotowy do samoasekuracji.
Zastawianie blok:
– w mini siatkówce stosujemy zastawianie pojedyncze,
– wyskakuj do bloku później niż zawodnik atakujący,
– jeśli nie wykonałeś bloku, to wycofaj się spod siatki i włącz się do gry,
– obserwuj lot piłki działania przeciwnika, jeżeli on nie może wykonać ataku, to ty nie wykonujesz bloku,
Obrona piłki w polu:
– obserwuj piłkę i działania przeciwnika; bądź gotowy do obrony własnego wycinka pola i w razie potrzeby niesienia pomocy kolegom z drużyny,
– obronioną piłkę kieruj do wystawiającego partnera,
– zawodnikiem dobrze broniącym w polu jest ten, który z poświęceniem i rozwagą walczy o każdą piłkę do ostatniego gwizdka sędziego.
Blok jako najefektywniejsza forma kontrataku w piłce siatkowej
1. Zadania blokujących.
– obserwacja przygotowujących się do ataku zawodników,
– próba przewidywania, który z nich jest podstawowym pierwszym atakującym,
– obserwacja lotu piłki po przyjęciu zagrywki i przygotowanie się do wystawy zawodnika rozgrywającego – obserwujemy jaką wystawę można wyeliminować
– obserwacja piłki i wystawiającego, a szczególnie jego rąk i dłoni oraz ewentualnie przygotowanie / przesunięć /zawodników atakujących; ostatnia faza ustawienia dłoni pozwala zawsze przewidzieć kierunek wystawy przesunięcie się w kierunku wystawy oraz przygotowanie do wyskoku lub już wyskok,
– obserwowanie toru lotu wystawy piłki i zawodnika atakującego; przesunięcie się zgodnie z zadaniem taktycznym w miejsce wykonania bloku-próba przewidywania kierunku lotu piłki,
– wyskok do bloku z uniesieniem rąk, obserwacja piłki i ręki atakującego oraz rąk współblokującego – ustawienie rąk zastawiające zbicie przeciwnika,
za kierunek bloku odpowiada zawodnik skrzydłowy, za szczelność bloku odpowiada zawodnik środkowy.
2. Technika bloku.
Dojście do bloku:
– do 2m skokiem,
– 2-3m skok dostawno-odstawny,
– ponad 3m – bieg.
Ruch do piłki zaczynają ręce potem nogi, odrywając się od podłoża, ręce przenoszą się nad siatką tak, aby pozostały zgięte w stawach łokciowych. Przedramiona mają niewielki skłon w kierunku siatki. Palce rąk są rozstawione i optymalnie naprężone. Przy zbliżaniu się do piłki, ręce prostują się w stawach łokciowych i unoszą się wprzód oraz w górę.
Jednocześnie dłonie zginają się w nadgarstkach, palce poruszają się wprzód i w dół. Uderzając w piłkę dłonie amortyzują uderzenie i kierują piłkę w dół, wprzód na stronę przeciwnika.
Po wykonaniu bloku dłonie podnoszą się w górę, zawodnik spada w dół na ugięte nogi. Ważnym elementem bloku jest wybór miejsca i czasu na skok i uniesienie rąk nad siatką. Moment skoku blokującego zależy od działania atakującego zawodnika. Konkretnym wskazaniem dla początku bloku (moment oderwania się od ziemi) mogą być:
– przy szybkim uderzeniu z wystawy bliskiej siatki przecięcie ręką pionu siatki przy zamachu zawodnika atakującego,
– z wystawy dalekiej od siatki – początek uderzającego ruchu ręki zawodnika atakującego,
– przy szybkim uderzeniu z przyspieszonej wystawy (metr) moment oderwania nóg od podłoża lub wzniesienie rąk nad głową zawodnika atakującego,
– przy szybkim uderzeniu z niskiej wystawy jednocześnie wyskakuje z zawodnikiem atakującym,
– przy ataku ze skrzydła – początek ruchu ręki atakującego.
Należy podkreślić, że wskazówki te są skuteczne, gdy atakujący i blokujący są jednakowego wzrostu. Zawodnik blokujący niższego wzrostu powinien skakać trochę wcześniej, wyższy później. Zadaniem taktycznym bloku jest zabezpieczenie pierwszej linii obrony przed atakiem przeciwnika.
Rodzaje taktyczne bloku:
– obrona płaszczyzn newralgicznych zespołu (wolnego miejsca, słabszego zawodnika w obronie) tzn. blok strefowy, w takich przypadkach najbardziej celowe są warianty bloku nieruchomego,
– neutralizacja ataku przeciwnika i obrona całego boiska tzn. blok polujący.
Piśmiennictwo:
1. Adamczyk S., Uzarowicz J., Zawada Z., Siatkówka, Kraków 1975
2. Busz J., Szkolimy Uniwersalnych Siatkarzy, Sport i Turystyka 1980
3. Grządziel G., Ljach W., Piłka Siatkowa, Biblioteka trenera, Warszawa 2000
4. Kraus Z., Taktyka Walki w Piłce Siatkowej, AWF Warszawa 1976
5. Zatyracz Z., Piasecki L., Piłka Siatkowa, Szczecin 2001
Opracowanie: A. Bernacki
