Młodzież gimnazjalna (13–16 lat) znajduje się na bardzo ważnym, ale też trudnym etapie rozwojowym. Jest to okres wielkich przemian zarówno w sferze fizycznej, jak i psychicznej. W tym czasie młodzież często jest w okresie tzw. buntu młodzieńczego, ale nawet jeśli nauczyciel WF lub trener ma poczucie, że trudno mu dotrzeć do grupy, że jego słowa spotykają się z odrzuceniem niezależnie od tego, co mówi, to jednak tak naprawdę jego wpływ na młodego człowieka w tym czasie jest nieoceniony.
Autor:
Pietrzyk-Matusik Dorota
W tym artykule opisane zostaną charakterystyczne przemiany dla okresu dojrzewania, a także podanych zostanie kilka wskazówek, jak pracować z młodzieżą w tym wieku.
Jaka jest młodzież w tym wieku?
Okres gimnazjum przypada na okres wielkich przeobrażeń młodego człowieka zarówno na gruncie fizycznym, jak i mentalnym. Zaczyna on wtedy dorastać i powoli z dziecka przekształca się w dorosłego człowieka. Często jest tak, że rozwój fizyczny i psychiczny nie idą w parze i można w klasach gimnazjalnych spotkać dziecinnych „dryblasów” oraz dojrzałe emocjonalnie „małe dzieci”.
Pod względem fizycznym u młodzieży w wieku 13–16 lat zachodzi swego rodzaju rewolucja. Zaczyna się okres dojrzewania płciowego, coraz bardziej zarysowują się różnice między dziewczynkami i chłopcami. Nagle okazuje się, że nie mogą się ze sobą dogadać, a wynika to często z faktu, że dziewczynki dojrzewają średnio nawet o dwa lata wcześniej niż chłopcy. Dziewczynkom w tym wieku zaczynają rosnąć piersi, zmieniają się całkowicie proporcje ciała, występuje pierwsza miesiączka. Są to ogromne, często trudne do zaakceptowania na początku zmiany. W ciele dziewczynek pojawia się więcej tkanki tłuszczowej, co czasem sprawia, że zaczynają być uznawane za „otyłe” przez swoich rówieśników.
Dla chłopców ten okres również nie jest łatwy – pojawia się mutacja, podczas której młody chłopak często wstydzi się odzywać, bo nie wie, czy zapieje, czy będzie mówił basem. Zmieniają się również proporcje ciała – chłopcy szybko rosną w górę i nabierają tkanki mięśniowej. Tak duże zmiany fizyczne są przyczyną znacznego spadku koordynacji i sprawności. Nie powinno to nikogo dziwić, ponieważ młody człowiek nagle znajduje się w obcym ciele, które nie chce do końca słuchać jego rozkazów. Nagle okazuje się, że świetnie wyuczone czynności, takie jak elementy techniczne w sporcie, zupełnie nie wychodzą.
Burza hormonów
Bardzo istotną rolę w postępowaniu młodzieży gimnazjalnej zaczynają odgrywać buzujące hormony. Nieprzypadkowo okres ten nazywany jest okresem burzy hormonalnej. Narządy dziecka zaczynają wydzielać hormony płciowe, które sterują młodym człowiekiem, a którym trudno jest się przeciwstawić. Zastrzyk testosteronu u chłopców z jednej strony dodaje energii i skłania do rywalizacji, a z drugiej może prowadzić do wzrostu agresywności czy wzniecania bójek. Rosnąca rola hormonów zbiega się w czasie ze zmianami w układzie nerwowym – w wieku gimnazjalnym w procesach nerwowych wyższość zyskują procesu pobudzenia nad hamowania. Prowadzi to do zwiększenia pobudliwości, nieopanowania, często młodzi ludzie stają się też przeczuleni i drażliwy, wzrasta niepokój. Reakcje młodzieży stają się czasem zupełnie nieprzewidywalne – chłopcy bez powodu skaczą sobie do gardeł, a dziewczynki obrażają się na cały świat.
W okresie dorastania młodzież zaczyna również dojrzewać emocjonalnie. Rozwijają się u nich uczucia wyższe, poznają, co to znaczy zauroczenie, pierwsze miłości, zawody. Jednocześnie związane jest to ze zwiększeniem intensywności uczuć – zwykły smutek potrafi zamienić się w życiową tragedię, natomiast radość często przeobraża się w euforię. Wiek gimnazjalny cechuje również duża zmienność nastrojów – od wielkiej radości do głębokiego smutku czy złości jest niewielki kroczek.
Bardzo ważną przemianą psychiczną w tym wieku jest rozwój myślenia – przejście od etapu myślenia konkretnego do myślenia abstrakcyjnego. U młodego człowieka pogłębia się zdolność analizy i syntezy, rozwija się także myślenie abstrakcyjne i logiczno-dedukcyjne. Sprawia to, że jest on w stanie zrozumieć dużo więcej, np. taktykę dyscypliny, którą uprawia.
Nauczyciele i trenerzy mogą czuć, że w tym okresie bardzo trudno jest trafić do młodego człowieka. Pojawia się duża przekora i chęć robienia wszystkiego na przekór tego, co mówią dorośli. Nagle okazuje się, że dorosły staje się niemalże wrogiem, przeciwko któremu należy się buntować. Z jednej strony jest to związane z chęcią przypodobania się grupie i spełnienia jej norm, a z drugiej strony wieczne stawianie na swoim służy rozwojowi osobowości młodego człowieka. Zaczyna on czuć się niezależny, często przejawia też arogancję, bezczelność, cechuje go przesadna pewność siebie. Jednocześnie jest to okres dużych wahań samooceny – staje się ona zależna od nastroju i okoliczności. Nowy wygląd fizyczny oraz spadek sprawności są czynnikami, które mają duży wpływ na samoocenę i potrafią na jakiś czas mocno ją obniżyć.
źródło: magazyntrenera.pl
